Сүйектер мен тістердің құрылымдық негізі кальций екендігі көпшілігімізге мәлім. Сонымен қатар, кальций қанның ұюына, жүрек жиырылу ырғағын реттеуге және тамыр тонусына қатысады,нерв импульстарын өткізеді, стресске қарсы тұруға көмектеседі, жасуша мембраналарының өткізгіштігін реттеуге және негізгі гормондар мен ферменттердің бөлінуіне қатысады.

Кальцийдің тапшылығы:

• қандағы бар минералды құрамды азайтады және минералдануды кемітеді; • қаңқа мен тістердің беріктілігі мен қаттылығына кері әсер етеді; • сүйектердің сыну қаупін арттырады; • қанқа бұлшықеттерінің жиырылу мен босаңсу процестерінің бұзылуына, қанның ұюына әкеп соғады.

Кальций тапшылығының алдын алу үшін:

• минералдарға бай сүт өнімдерін тұтынуды көбейту керек; • Д дәрумені мен кальций дәрі-дәрмектері немесе құрамында осы қоректік заттары бар тағамдық қоспаларды пайдалану қажет; • теріде Д дәрумені синтезін қамтамасыз ету үшін көбінесе денені ашық ұстап, таза ауада жиі серуендеу керек.

Дегенмен кальций көптеген әртүрлі тағамдарда болады (қатты ірімшік, кунжут, майдағы сардиндер, жаңғақтар, сүзбе, айран, қымыз, қаймақ, сұлы жармасы, жұмыртқа, қырыққабаттың барлық түрлері, сәбіз, жаңа ауланған балық, бұршақ тұқымдастар, тұтасдәнді бидай және қарабидай ұнынан жасалған нан) кальцийдің аз сіңу проблемасы бар (30% аспайды). Бұл организмдегі кальций тапшылығының таралуына себеп болып табылады. Организм кальцийді жақсы игеру үшін «қолайлы ортаға» ену қажет – бұл фосфор, магний, Д, А және К дәрумендері. Сонымен қатар, тамақ құрамындағы кальций, фосфор және магнийдің арасалмағы маңызды (1,5:1,0:0,5). Осыған ұқсас арасалмақ сүт өнімдері, көкөністер мен жемістерге де тән. Кальцийдің сүйектің тініне енуі үшін, басқаша айтқанда сүйектерді сапалы минералдауы үшін Д,А және К дәрумендерін керек етеді. Олар тамақтармен бірге қосылып, кальцийдің сүйектерге даруына және қатаюына көмектеседі. Көптеген өнімдер кальциймен байытылған, алайда оларда сіңірілетін кальцийдің пайызы туралы мәліметтер жоқ.

Қант мөлшері жоғары тағамдар ( газдалған тәтті сусындар, кондитерлік өнімдер және т.б.) қандағы глюкозаның деңгейін едәуір жоғарлататыны белгілі, бұл сүйектегі кальцийдің шайылуына ықпал етеді. Кейде, қандағы глюкоза деңгейін төмендету үшін оның күрт жоғарылауы кезінде ағза инсулинмен қатар кальций қолданады. Осылайша, егер адам қандағы глюкоза деңгейін күрт жоғарлататын көптеген тәттілерді тұтынса, онда ағзаға мол мөлшерде кальций жұмсауға тура келеді. Ал оның ішкі жасушааралық қоры таусылғанда, ағза сүйектерден кальций алуға мәжбүр болады. Сонымен қатар, кейбір газдалған сусындарда фосфор қышқылы бар, ол кальцийдің шайылуына әкеп соғады. Сондықтан, тәтті сусындарды пайдаланбаған жөн, тіптен пайдаланбаса одан да жақсы болар еді.

Кесте - Өнімнің стандартты көлеміне мг кальций мөлшерімен, сонымен қатар берілген стандартты көлемдегі калория мөлшерін көрсете отырып, тамақтағы кальцийдің көздерінің көрсеткіштері (Қазақстандық стандартқа сәйкес, барлық өнімдер ересектерге ≥ 20% тәуліктік кальций қабылдау ұсынылады.)

Кесте – Өнімнің стандартты көлемін мг кальций мөлшерімен, сонымен қатар берілген стандартты көлемдегі калория мөлшерін көрсете отырып, кальцийдің сүтсіз тағамдық көздерінің көрсеткіштері. Биологиялық қолжетімділігі әртүрі болуы мүмкін.

Алмаз Шарман, медицина ғылымының профессоры.

Басқа да пайдалы медициналық ақпараттарды anamed.kz сайтынан оқи аласыз.